Nghị định số 147/2024/NĐ-CP của Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 25 tháng 12 năm 2024 (“Nghị định 147“), đánh dấu một bước chuyển mình mạnh mẽ trong phương thức quản lý không gian mạng của Việt Nam. Nghị định này có tác động sâu rộng đến các công ty công nghệ nước ngoài hoạt động dịch vụ xuyên biên giới. Với độ dài 200 trang, Nghị định 147 thay thế Nghị định số 72 ban hành năm 2023, một văn bản vừa mới được ban hành trong thời gian gần đây. Nghị định thiết lập một khung pháp lý chặt chẽ điều chỉnh các nền tảng như mạng xã hội, kho ứng dụng, nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây và trang chia sẻ nội dung. Quy định này áp dụng cho các công ty thuê hạ tầng lưu trữ dữ liệu tại Việt Nam hoặc thu hút hơn 100.000 lượt truy cập hàng tháng từ người dùng Việt Nam trong sáu tháng liên tiếp. Trong vòng 60 ngày kể từ ngày đáp ứng các ngưỡng này, các doanh nghiệp phải chính thức thông báo cho Bộ Thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT)[1], yêu cầu doanh nghiệp chuẩn bị tài liệu một cách đầy đủ, chính xác về mặt pháp lý và am hiểu hệ thống hành chính của Việt Nam.
Yêu cầu tuân thủ:
Các yêu cầu tuân thủ được nêu trong Nghị định có phạm vi rộng và mức độ phức tạp cao, tạo ra thách thức cho các tập đoàn công nghệ toàn cầu cũng như các doanh nghiệp nhỏ hơn. Một trong những yêu cầu mang tính cấp bách nhất là nghĩa vu giám sát, kiểm tra và gỡ bỏ nội dung vi phạm- bao gồm nội dung bị coi là bất hợp pháp, phản cảm hoặc gây hại —trong thời hạn nghiêm ngặt, thường là 24 giờ sau khi có yêu cầu từ chính quyền nhà nước hoặc người dùng bị ảnh hưởng. Đối với các nền tảng như Facebook, YouTube hoặc TikTok, lưu trữ hàng tỷ bài đăng do người dùng tạo ra, điều này đòi hỏi phải mở rộng quy mô đội ngũ kiểm duyệt nội dung, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo và tăng cường chuyên môn hóa. Việc thực hiện đúng thời hạn, doanh nghiệp có thể đối mặt với các chế tài, tổn hại uy tín hoặc thậm chí bị cấm hoạt động, gây áp lực lên các công ty phải điều chỉnh hệ thống toàn cầu của họ cho phù hợp với các yêu cầu pháp lý riêng của Việt Nam.
Các yêu cầu tuân thủ bổ sung:
Bên cạnh các yêu cầu kiểm duyệt nội dung, Nghị định áp đặt thêm các yêu cầu khác. Các nhà cung cấp nước ngoài phải triển khai cơ chế bảo vệ trẻ em, chẳng hạn như hệ thống xác minh độ tuổi, cảnh báo nội dung và bộ lọc để bảo vệ trẻ vị thành niên khỏi tiếp xúc với bạo lực, khiêu dâm hoặc không phù hợp khác. Điều này phù hợp với định hướng tổng thể của Việt Nam trong việc xây dựng một môi trường mạng an toàn hơn, nhưng đồng thời cũng gây phức tạp cho các doanh nghiệp vốn quen thuộc với hệ thống pháp luật dễ dãi hơn ở các thị trường khác. Ví dụ, một nền tảng như Instagram có thể phải cải tổ hoàn toàn thuật toán để tự động gắn cờ và hạn chế nội dung dựa trên độ tuổi người dùng – một quá trình có thể kéo dài hàng tháng nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật của Bộ TT&TT.
Yêu cầu gây tranh cãi nhất là xác thực danh tính người dùng. Theo đó, các tài khoản mạng xã hội phải được xác minh thông qua số điện thoại di động hoặc số căn cước công dân Việt Nam. Mục tiêu là nhằm tăng cường an ninh mạng và hạn chế thông tin sai lệch ẩn danh. Tuy nhiên, quy định này mâu thuẫn với các nguyên tắc cốt lõi của nhiều nền tảng toàn cầu như Twitter hoặc Reddit là đề câp quyền riêng tư và tính ẩn danh của người dùng. Việc triển khai hệ thống xác thực không chỉ đòi hỏi các điều chỉnh kỹ thuật chẳng hạn như tích hợp với cơ sở hạ tầng viễn thông của Việt Nam mà còn cần chiến lược truyền thông khéo léo để xoa dịu lo ngại về quyền riêng tư và duy trì niềm tin của người dùng.
Nghĩa vụ báo cáo:
Nghĩa vụ báo cáo lầm gia tăng các yêu cầu tuân thủ. Các doanh nghiệp nước ngoài phải gửi báo cáo chi tiết hàng năm cho Bộ TT&TT, bao gồm các số liệu về gỡ bỏ nội dung, giải quyết khiếu nại của người dùng và hiệu suất kiểm duyệt nội dung, cùng với các báo cáo đặc biệt theo yêu cầu. Mức độ minh bạch này đòi hỏi các hệ thống theo dõi dữ liệu tinh vi và đội ngũ chuyên trách về pháp chế, làm tăng chi phí vận hành. Đối với những tập đoàn công nghệ lớn như Google hoặc Amazon, với nguồn lực dồi dào và các bộ phận tuân thủ đã được thiết lập, đây là thách thức nhưng có thể vượt qua. Tuy nhiên, các doanh nghiệp nhỏ hoặc các công ty khởi nghiệp có thể gặp khó khăn lớn về tài chính và vận hành, dẫn đến việc thu hẹp quy mô hoặc chấm dứt hoạt động tại thị trường Việt Nam.
Các hệ quả cạnh tranh của Nghị định này là đáng kể và cho thấy chỉ những doanh nghiệp có nguồn lực hoặc thị phần đáng kể trong thị trường 100 triệu dân của Việt Nam – chẳng hạn như Meta với hệ sinh thái mạng xã hội, hoặc Tencent với tham vọng trong lĩnh vực trò chơi điện tử – mới có khả năng đáp ứng yêu cầu tuân thủ trong dài hạn. Điều này có thể dẫn đến xu hướng tập trung thị phần giữa các công ty lớn, thu hẹp cơ hội của các đối thủ cạnh tranh nhỏ hơn. Đồng thời, sự phức tạp của Nghị định làm gia tăng rủi ro pháp lý; sai sót trong tuân thủ có thể kéo theo khoản tiền phạt, gián đoạn dịch vụ hoặc phản ứng tiêu cực của công chúng, tạo sức ép ngay cả những tập đoàn có năng lực chống chịu lớn.
Cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam:
Tuy nhiên, Nghị định đã mở ra cánh cửa cho hệ sinh thái công nghệ nội địa của Việt Nam. Các công ty nước ngoài gặp khó khăn bởi sự phức tạp về quy định, nên có xu hướng tìm kiếm quan hệ đối tác với các doanh nghiệp nội địa có hiểu biết sâu sắc về bối cảnh pháp lý, văn hóa và hoạt động của Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia cung cấp các dịch vụ như kiểm duyệt nội dung thuê ngoài, giải pháp xác thực người dùng hoặc hỗ trợ liên lạc Bộ TT&TT, đây chính là việc biến thách thức về yêu cầu tuân thủ thành cơ hội kinh tế. Ví dụ: một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Hà Nội có thể phát triển các công cụ AI phù hợp với các nguyên tắc nội dung của Việt Nam, hợp tác với một nền tảng như Twitch để hợp lý hóa quy trình kiểm duyệt của mình. Sự hợp tác như vậy có thể thúc đẩy đổi mới, tạo việc làm và đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực về chuyên môn tuân thủ kỹ thuật số.
Hơn nữa, Nghị định phản ánh tham vọng của Việt Nam trong việc tăng cường kiểm soát không gian số, phù hợp với xu thế toàn cầu về chủ quyền dữ liệu và an ninh mạng. Đối với các doanh nghiệp nước ngoài sẵn sàng đầu tư vào sự thích ứng lâu dài – xây dựng trung tâm dữ liệu, tuyển dụng nhân lực địa phương và điều chỉnh chiến lược theo định hướng quốc gia, lợi nhuận đem lại đáng kể. Việt Nam với lực lượng dân số trẻ, am hiểu công nghệ và nền kinh tế số đang tăng trưởng nhanh là thị trường đầy tiềm năng cho những doanh nghiệp có khả năng vượt qua mê cung pháp lý. Những doanh nghiệp thành công sẽ không chỉ giành được vị thế thị trường, mà còn góp phần định hình một môi trường số cân bằng giữa đổi mới và kiểm soát nhà nước.
Nghị định số 147/2024/NĐ-CP đặt ra hàng loạt yêu cầu tuân thủ khắt khe đối với các công ty công nghệ nước ngoài, đồng thời mở ra cơ hội tiếp cận thị trường công nghệ sôi động của Việt Nam. Con đường phía trước đòi hỏi sự linh hoạt, đầu tư chiến lược và tầm nhìn dài hạn.
Với tư cách là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực bảo vệ dữ liệu, quyền riêng tư và an toàn thông tin, Russin & Vecchi sẵn sàng hỗ trợ các doanh nghiệp chuẩn bị cho các yêu cầu tuân thủ mới này.
[1] Mặc dù Bộ Thông tin và Truyền thông đã được sáp nhập với Bộ Khoa học và Công nghệ vào tháng 3 năm 2025, nhưng để bảo đảm tính nhất quán với cách gọi trong Nghị định 147/2024/NĐ-CP, thuật ngữ “Bộ Thông tin và Truyền thông” (Bộ TT&TT) vẫn được sử dụng xuyên suốt bài viết.
