Dẫn nhập
Vào ngày 09 tháng 06 năm 2025, Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ (“DOJ”) đã ban hành Hướng Dẫn rất được mong đợi về Điều Tra và Thực Thi Đạo Luật Chống Tham Nhũng Ở Nước Ngoài (“FCPA”) (“Hướng Dẫn”). Hướng Dẫn quy định về chính sách thực thi FCPA mới dựa trên Sắc Lệnh Hành Pháp ngày 10 tháng 02 năm 2025 của Tổng Thống Trump “Tạm Dừng Thực Thi Đạo Luật Chống Tham Nhũng Ở Nước Ngoài để Tăng Cường An Ninh Quốc Gia và Nền Kinh Tế Hoa Kỳ” (“Sắc Lệnh Hành Pháp”). Bài viết này thảo luận về những thay đổi trong việc thực thi FCPA. Phần I cung cấp một cái nhìn tổng quan ngắn gọn về FCPA và việc thực thi FCPA cho đến hiện tại. Phần II cung cấp bản tóm tắt về Sắc Lệnh Hành Pháp mới cũng như Hướng Dẫn ngày 09 tháng 06 năm 2025 của DOJ. Phần III cung cấp các đề xuất về các hướng hành động mà các doanh nghiệp và tập đoàn có thể hoặc nên thực hiện để thích ứng với các quy định mới.
I. Tổng Quan về FCPA
FCPA được ban hành vào năm 1977 nhằm ngăn chặn hành vi hối lộ quan chức ở nước ngoài để giành được hoặc duy trì hoạt động kinh doanh ở nước ngoài bởi các chủ thể chịu sự điều chỉnh của pháp luật Hoa Kỳ. Nguồn gốc của FCPA bắt nguồn từ vụ bê bối Watergate và các cuộc điều tra của Nghị Viện vào đầu những năm 1970. Những cuộc điều tra này đã phơi bày tình trạng tham nhũng và các hành vi phi đạo đức lan rộng trong giới kinh doanh và chính trị Hoa Kỳ, trong đó nhiều công ty Mỹ đã thực hiện các khoản chi trả bất hợp pháp cho các quan chức nước ngoài. FCPA được ban hành nhằm giảm thiểu tình trạng tham nhũng và củng cố niềm tin của công chúng cũng như nhà đầu tư vào các thị trường trên toàn thế giới. Mục tiêu của Nghị Viện là cấm các công ty Mỹ trả hối lộ cho các quan chức chính phủ nước ngoài vì mục đích thương mại. Ngay từ khi được ban hành, công tác điều tra hình sự mạnh mẽ của DOJ cùng với việc thực thi dân sự nghiêm ngặt của Ủy Ban Chứng Khoán và Giao Dịch Hoa Kỳ đã góp phần giúp nhiều công ty có cơ hội bình đẳng hơn trong việc tham gia vào các giao dịch quốc tế.
Theo FCPA, cả Ủy Ban Chứng Khoán và Giao Dịch Hoa Kỳ (“SEC”) và DOJ đều có thẩm quyền điều tra và khởi tố các hành vi vi phạm. SEC có thẩm quyền tiến hành điều tra dân sự và khởi kiện dân sự đối với các công ty niêm yết trên bất kỳ sàn giao dịch chứng khoán nào của Hoa Kỳ. DOJ, ngược lại, có thẩm quyền tiến hành chủ yếu các cuộc điều tra hình sự đối với các công ty tư nhân và công ty đại chúng của Hoa Kỳ, cũng như các cá nhân thuộc phạm vi tài phán của Hoa Kỳ. “Phạm vi tài phán” ở đây được hiểu một cách rộng rãi. DOJ thường không tiến hành điều tra dân sự về các vi phạm đối với FCPA, trừ khi công ty đó là công ty tư nhân phi đại chúng và không thuộc thẩm quyền của SEC. Các vấn đề liên quan đến SEC sẽ không được đề cập trong bài viết này.
Cả SEC và DOJ đều có các chương trình riêng nhằm khuyến khích người tố giác báo cáo các vi phạm đối với FCPA. Mặc dù chương trình của SEC và DOJ có những điểm khác biệt, cả hai đều có cơ chế thưởng cho người tố giác từ 10% đến 30% số tiền mà SEC hoặc DOJ thu được từ tiền phạt kinh tế hoặc từ việc thu hồi các lợi ích bất hợp pháp.
II. Sắc Lệnh Hành Pháp ngày 10 tháng 02 năm 2025 của Tổng Thống Trump “Tạm Dừng Thực Thi Đạo Luật Chống Tham Nhũng Ở Nước Ngoài để Tăng Cường An Ninh Quốc Gia và Nền Kinh Tế Hoa Kỳ” và “Hướng Dẫn Điều Tra và Thực Thi Đạo Luật Chống Tham Nhũng Ở Nước Ngoài” của Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ
Ngày 10 tháng 02 năm 2025, Hướng Dẫn và Sắc Lệnh Hành Pháp của Tổng Thống Trump đã đánh dấu một sự thay đổi mạnh mẽ trong việc thực thi FCPA. Sắc Lệnh Hành Pháp mới tuyên bố rằng FCPA “đã bị kéo giãn vượt quá giới hạn hợp lý một cách có hệ thống và ngày càng gia tăng, đồng thời bị lạm dụng theo cách gây tổn hại đến lợi ích của Hoa Kỳ.” Sắc Lệnh Hành Pháp nêu rõ rằng việc thực thi FCPA trong nhiều năm qua “cản trở các mục tiêu chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ và do đó đòi hỏi Tổng Thống phải thực thi thẩm quyền được quy định tại Điều II của Hiến Pháp Hoa Kỳ về đối ngoại để giới hạn phạm vi điều tra của FCPA.”
Sắc Lệnh Hành Pháp xác định mục tiêu là “thúc đẩy kinh tế và an ninh quốc gia Hoa Kỳ bằng cách loại bỏ các rào cản quá mức đối với thương mại của Hoa Kỳ ở nước ngoài.” Theo đó, Sắc Lệnh Hành Pháp tạm dừng việc khởi xướng bất kỳ cuộc điều tra hoặc hành động thực thi mới nào theo FCPA, đồng thời yêu cầu DOJ rà soát tất cả các cuộc điều tra và hành động thực thi hiện có, và ban hành các hướng dẫn được cập nhật.
Ngày 09 tháng 06 năm 2025, DOJ đã công bố Hướng Dẫn. Theo Hướng Dẫn, việc thực thi FCPA của DOJ sẽ tập trung vào bốn lĩnh vực chính: (1) Xóa Bỏ Hoàn Toàn Các Nhóm Độc Quyền và Tổ Chức Tội Phạm Giao Dịch; (2) Bảo Đảm Cơ Hội Cạnh Tranh Công Bằng cho Các Công Ty Hoa Kỳ; (3) Thúc Đẩy Lợi Ích An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ; và (4) Ưu tiên Điều Tra Hành Vi Sai Phạm Nghiêm Trọng thay vì “Hoạt Động Kinh Doanh Thông Thường.”
(1) Xóa Bỏ Hoàn Toàn Các Nhóm Độc Quyền và Tổ Chức Tội Phạm Giao Dịch (TCO)
Khác với trước đây, Hướng Dẫn không tìm cách điều tra hoặc truy tố tất cả các loại vi phạm đối với FCPA, mà chỉ tập trung vào những vi phạm thúc đẩy hoạt động của các doanh nghiệp tội phạm như các nhóm độc quyền (cartels) hoặc các tổ chức tội phạm giao dịch. Theo Hướng Dẫn, việc điều tra và khởi tố vi phạm đối với FCPA sẽ tập trung vào việc loại bỏ các nhóm độc quyền, tổ chức tội phạm giao dịch, các tổ chức tội phạm mạng trong lĩnh vực rửa tiền, và việc thành lập các công ty “vỏ bọc” liên quan đến các nhóm độc quyền và các tổ chức tội phạm giao dịch .
(2) Bảo Đảm Cơ Hội Cạnh Tranh Công Bằng cho Các Công Ty Hoa Kỳ
Hướng Dẫn ưu tiên các vụ việc mà hành vi vi phạm bị cáo buộc đã “tước đoạt quyền tiếp cận công bằng để cạnh tranh của các chủ thể Hoa Kỳ cụ thể và xác định được, và/hoặc đã gây thiệt hại kinh tế cho các công ty hoặc cá nhân Hoa Kỳ cụ thể và xác định được.” Nói cách khác, Chính Quyền Trump sẽ ưu tiên điều tra và thực thi FCPA nhằm bảo đảm cho các chủ thể Hoa Kỳ có quyền tiếp cận công bằng để cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Đáng lưu ý, mặc dù Hướng Dẫn nêu rõ rằng việc thực thi FCPA sẽ không “tập trung vào các cá nhân hoặc công ty cụ thể dựa trên quốc tịch,” nhưng việc ưu tiên ngăn chặn thiệt hại cho doanh nghiệp Hoa Kỳ sẽ tạo ra môi trường để DOJ có thể tích cực xử lý các vi phạm đối với FCPA được thực hiện các công ty không thuộc Hoa Kỳ nếu hành vi của họ cản trở các công ty Hoa Kỳ giành được cơ hội kinh doanh ở nước ngoài. Các công ty nước ngoài thuộc phạm vi tài phán của Hoa Kỳ nên duy trì hệ thống tuân thủ nội bộ và kiểm soát nội bộ để tránh bị DOJ điều tra hình sự, bởi hành vi của họ có thể bị coi là tước đoạt “quyền tiếp cận công bằng để cạnh tranh” và/hoặc “gây thiệt hại kinh tế” cho một công ty Mỹ cụ thể.
(3) Thúc Đẩy Lợi Ích An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ
Hướng Dẫn nhấn mạnh quan điểm rằng “an ninh quốc gia Hoa Kỳ phụ thuộc phần lớn vào việc Hoa Kỳ và các công ty Hoa Kỳ giành được lợi thế kinh doanh chiến lược trong các lĩnh vực như khoáng sản quan trọng, cảng biển nước sâu hoặc các tài sản hạ tầng thiết yếu khác.” Hướng Dẫn nêu rõ rằng “khi hành vi tham nhũng xảy ra trong các lĩnh vực như quốc phòng, tình báo hoặc cơ sở hạ tầng trọng yếu, lợi ích an ninh quốc gia Hoa Kỳ có thể bị đe dọa.” Do đó, có thể thấy Hướng Dẫn tập trung vào những mối đe dọa cấp bách nhất đối với an ninh quốc gia Hoa Kỳ xuất phát từ hành vi hối lộ quan chức nước ngoài của các công ty đang cạnh tranh với công ty Hoa Kỳ.
Truyền thống cho thấy, các vi phạm đối với FCPA thường xuất hiện nhiều trong các ngành “nguy cơ cao” như xây dựng, vận tải, dầu khí, viễn thông, dược phẩm và thiết bị y tế, cũng như ngành công nghiệp trò chơi. Theo cách tiếp cận “Thúc Đẩy Lợi Ích An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ” của Chính Quyền Trump, hành vi hối lộ trong các lĩnh vực như xây dựng, vận tải, dầu khí và viễn thông có thể sẽ nhận được sự chú ý nhiều hơn.
(4) Ưu tiên Điều Tra Hành Vi Sai Phạm Nghiêm Trọng thay vì “Hoạt Động Kinh Doanh Thông Thường”
Hướng Dẫn chỉ đạo các lãnh đạo cấp cao của DOJ tập trung vào “Hành Vi Sai Phạm Nghiêm Trọng” thay vì những gì được coi là “Hoạt Động Kinh Doanh Thông Thường.” Hành vi sai phạm nghiêm trọng bao gồm việc chi trả các khoản hối lộ lớn, che giấu tinh vi, hành vi gian lận nhằm thúc đẩy một kế hoạch hối lộ, và các hành vi cản trở công lý. Hướng Dẫn nêu rõ công tố viên không được khởi tố hoặc điều tra các vụ việc liên quan đến “hành vi kinh doanh thông thường thuộc loại hành vi của doanh nghiệp mà chỉ liên quan đến những khoản chi nhỏ hoặc giá trị thấp, được xã hội chấp nhận như một cử chỉ xã giao.” Dự kiến, DOJ sẽ tiến hành ít vụ kiện FCPA hơn đối với các khoản chi truyền thống cho quan chức chính phủ nước ngoài dưới các hình thức, (a) quà tặng và chi phí giải trí; (b) chi phí đi lại, (c) hợp đồng tư vấn; (d) đóng góp từ thiện, (e) các khoản lại quả nhỏ, (f) đề nghị việc làm cho người thân hoặc cộng sự của quan chức nước ngoài, và (g) các khoản chi tạo điều kiện nhỏ, vì những lợi ích nhỏ này có thể không đáp ứng tiêu chuẩn của “hành vi sai phạm nghiêm trọng.”
Hướng Dẫn ưu tiên việc khởi tố hành vi vi phạm cụ thể của cá nhân và sẽ không quy trách nhiệm chung cho cả cơ cấu doanh nghiệp. Do đó, DOJ sẽ tập trung vào “hành vi sai phạm cụ thể của cá nhân” thay vì các “lý thuyết về kiến thức tập thể” của doanh nghiệp hoặc các lãnh đạo doanh nghiệp. Công tố viên cũng được chỉ thị cân nhắc các hậu quả gián tiếp, chẳng hạn như nguy cơ gián đoạn hoạt động kinh doanh hợp pháp và tác động đối với nhân viên của công ty, trong suốt quá trình điều tra. Lưu ý rằng Sắc Lệnh Hành Pháp của Tổng Thống Trump về FCPA và Hướng Dẫn của DOJ chủ yếu đề cập đến hoạt động điều tra hình sự và thực thi FCPA của DOJ, chứ không liên quan đến việc thực thi dân sự của SEC đối với các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán Hoa Kỳ. Các quy định liên quan đến SEC là độc lập.
(5) Việc DOJ Chấm Dứt Các Cuộc Điều Tra FCPA Hiện Tại
Tại thời điểm viết bài này, DOJ đã chấm dứt các cuộc điều tra FCPA sau đây:
DOJ đã kết thúc cuộc điều tra FCPA đối với Stryker – tháng 4/2025
DOJ đã kết thúc cuộc điều tra cáo buộc hối lộ của Toyota tại Thái Lan – tháng 6/2025
DOJ đã hủy bỏ cáo buộc đối với ABB Ltd, một công ty công nghệ của Thụy Sĩ – tháng 6/2025
DOJ đã kết thúc cuộc điều tra FCPA đối với một công ty tách ra từ mảng chăm sóc sức khỏe của GE tại Trung Quốc – tháng 7/2025
III. Khuyến Nghị cho Các Công Ty Kinh Doanh Ở Nước Ngoài trước các Sắc Lệnh Hành Pháp Mới của Tổng Thống Trump và Hướng Dẫn Mới của DOJ
Dựa trên những diễn biến này, có thể kết luận một cách hợp lý rằng việc điều tra và khởi tố vi phạm đối với FCPA dưới thời Chính Quyền Trump sẽ bị thu hẹp đáng kể.
Các cuộc điều tra và khởi tố của DOJ sẽ chủ yếu tập trung vào bốn lĩnh vực được xác định trong Hướng Dẫn FCPA mới của DOJ, bao gồm: (1) Xóa Bỏ Hoàn Toàn Các Nhóm Độc Quyền và Tổ Chức Tội Phạm Giao Dịch; (2) Bảo Đảm Cơ Hội Cạnh Tranh Công Bằng cho Các Công Ty Hoa Kỳ; (3) Thúc Đẩy Lợi Ích An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ; và (4) Ưu tiên Điều Tra Hành Vi Sai Phạm Nghiêm Trọng thay vì “Hoạt Động Kinh Doanh Thông Thường.” Nếu hành vi hối lộ hoặc vi phạm đối với FCPA không liên quan đến một trong bốn lĩnh vực này, DOJ sẽ không mở cuộc điều tra hình sự hay khởi tố các công ty vi phạm FCPA.
Thứ nhất, mặc dù DOJ có thể sẽ không mở điều tra hình sự hoặc khởi tố công ty về vi phạm đối với FCPA trừ khi vi phạm đó liên quan đến một trong bốn lĩnh vực trên, các công ty kinh doanh ở nước ngoài vẫn cần duy trì sự cảnh giác trong việc giám sát FCPA, đào tạo, kiểm toán nội bộ và điều tra thẩm định. FCPA vẫn là luật hiện hành, với thời hiệu 5 năm cho vi phạm FCPA và 6 năm cho các vi phạm về lưu giữ hồ sơ theo FCPA. Các công ty hoạt động ở nước ngoài không thể biết chính quyền tiếp theo sẽ xử lý và khởi tố vi phạm đối với FCPA như thế nào. Do đó, họ không nên để tình trạng giám sát lỏng lẻo dẫn đến việc bị khởi tố cả về dân sự lẫn hình sự trong nhiệm kỳ tới.
Thứ hai, các công ty không thuộc Hoa Kỳ cũng cần duy trì sự cảnh giác trong việc giám sát FCPA, đào tạo, kiểm toán nội bộ và điều tra các hành vi có khả năng vi phạm FCPA. Xét đến việc Yếu Tố số 2 và số 3 trong Hướng Dẫn của DOJ là “bảo đảm cơ hội cạnh tranh công bằng cho các công ty Hoa Kỳ” và “thúc đẩy lợi ích an ninh quốc gia Hoa Kỳ,” hoàn toàn có khả năng các công ty Hoa Kỳ sẽ tố cáo đối thủ nước ngoài với DOJ vì nghi ngờ vi phạm FCPA để giành lợi thế cạnh tranh. Như các nhà bình luận về việc thực thi FCPA đã chỉ ra, “trong số 10 khoản phạt FCPA lớn nhất trong lịch sử, chỉ có một khoản là áp dụng với công ty Hoa Kỳ,” và “vẫn có thể có một mức độ thực thi đáng kể của FCPA ngay cả khi DOJ giảm mạnh việc xử lý đối với các chủ thể và cá nhân Hoa Kỳ.”[1] Do đó, các công ty nước ngoài cạnh tranh với doanh nghiệp Mỹ cần lưu ý rằng họ hoàn toàn có thể trở thành mục tiêu của đối thủ Mỹ.
Thứ ba, trong hơn ba năm tới, DOJ sẽ không mở điều tra hoặc khởi tố công ty trừ khi vi phạm thuộc một trong bốn lĩnh vực nêu trong Hướng Dẫn FCPA mới. Các công ty vi phạm FCPA có thể tận dụng sự thay đổi hiện tại trong việc thực thi FCPA để lập luận rằng họ không nên bị khởi tố hình sự.
Cuối cùng, trong vài năm tới, DOJ sẽ giảm các cuộc điều tra và khởi tố công ty theo FCPA. Đây sẽ là thời điểm thuận lợi để các công ty tận dụng các quy định tự báo cáo trong FCPA nhằm khắc phục các vi phạm trước đây hoặc hiện tại của công ty và đạt được thỏa thuận miễn khởi tố với DOJ để tránh tiền phạt, chế tài và khởi tố hình sự, đặc biệt khi Hoa Kỳ tiến gần đến cuộc bầu cử năm 2028.
IV. Kết luận
Chính Quyền Trump đã ban hành hướng dẫn mới để thực thi Đạo Luật Chống Tham Nhũng Ở Nước Ngoài, tập trung vào bốn lĩnh vực chính: xóa bỏ các nhóm độc quyền và tổ chức tội phạm giao dịch, bảo đảm cơ hội kinh doanh công bằng cho các công ty Hoa Kỳ ở nước ngoài, thúc đẩy lợi ích an ninh quốc gia, và ưu tiên xử lý các sai phạm nghiêm trọng thay vì các hoạt động kinh doanh thông thường. Kết quả là số lượng các cuộc điều tra mới về FCPA dự kiến sẽ giảm mạnh. Đã có nhiều vụ điều tra và khởi tố nổi tiếng liên quan đến các công ty Hoa Kỳ và các công ty nước ngoài bị DOJ hủy bỏ hoặc đóng hồ sơ.
Các công ty được khuyến khích tận dụng giai đoạn giảm thực thi này để giải quyết các vấn đề tuân thủ nội bộ, loại bỏ các thực hành đáng ngờ, và ký kết các thỏa thuận miễn truy tố đối với hành vi sai phạm tiềm ẩn nhằm bảo vệ mình trước khả năng bị truy tố theo FCPA bởi chính quyền tiếp theo và khi tiến gần đến năm 2028. Ngoài ra, các tập đoàn đa quốc gia nước ngoài cần duy trì sự cảnh giác trong việc giám sát, tuân thủ và báo cáo theo FCPA để ngăn chặn đối thủ Hoa Kỳ tố cáo họ vi phạm FCPA nhằm giành lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh chính sách hiện tại ưu ái công ty Hoa Kỳ hơn công ty nước ngoài.
[1] Stellmach, U. J., & Heaphy, T. (ngày 14 tháng 2 năm 2025). Nhà Trắng Ban Hành Lệnh Sắc Lệnh Hành Pháp “Tạm Dừng” Thực Thi FCPA – Nhưng Hãy Cẩn Thận. Willkie Farr & Gallagher LLP.
Nguyen Hong Thai
