Ngày 27 tháng 6 năm 2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về việc thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế Việt Nam (“Nghị quyết IFC”) với số phiếu tán thành áp đảo. Nghị quyết IFC sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 9 năm 2025. Nghị quyết này thiết lập khuôn khổ để hình thành, vận hành, giám sát và quản lý Trung tâm Tài chính Quốc tế (“IFC”) đặt tại Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Cả hai thành phố sẽ cùng hoạt động như một trung tâm tài chính thống nhất nhưng với hai địa điểm.
Nghị quyết IFC là bước tiến lớn nhằm đưa Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng trở thành trung tâm tài chính khu vực vào năm 2035 và thành trung tâm tài chính toàn cầu vào năm 2045. Để Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, theo nhận định, Việt Nam cần có khả năng thu hút vốn đầu tư toàn cầu, nguồn lực tài chính và nhân lực, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực công nghệ và dịch vụ tài chính.
Để bảo đảm Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng không cạnh tranh với nhau, Nghị quyết IFC quy định Thành phố Hồ Chí Minh sẽ là trung tâm tài chính toàn diện, tập trung vào thị trường vốn, quản lý tài sản và quỹ, bảo hiểm, ngân hàng, giao dịch hàng hóa chuyên biệt, cũng như thử nghiệm công nghệ tài chính (Fintech) thông qua cơ chế “thử nghiệm có kiểm soát” (regulatory sandbox) nhằm tăng cường hội nhập thị trường tài chính Việt Nam với các thị trường tài chính quốc tế.
Trong khi đó, IFC tại Đà Nẵng có vai trò đa dạng. Trung tâm này sẽ tạo lập thị trường vốn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp (start-ups) đổi mới sáng tạo thông qua huy động vốn cộng đồng, phát triển nền tảng phát hành chứng khoán riêng lẻ do các tổ chức được cấp phép vận hành dưới sự giám sát của Chính phủ, thúc đẩy tài chính xanh, tài chính thương mại cho các start-ups và doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), cung cấp dịch vụ tài chính nước ngoài cho đối tượng không cư trú, thương mại xuyên biên giới kết nối với các khu thương mại tự do, khu công nghệ cao và các khu kinh tế mở. IFC tại Thành phố Hồ Chí Minh sẽ triển khai chương trình thử nghiệm sandbox trong lĩnh vực Fintech và ngân hàng. IFC tại Đà Nẵng sẽ thực hiện các chương trình thử nghiệm sandbox thí điểm trong tài sản số, tiền điện tử, hệ thống thanh toán tiên tiến, đồng thời phục vụ các quỹ đầu tư nhỏ hơn. Nghị quyết IFC liệt kê danh mục các sản phẩm tài chính được phép, bao gồm từ các công cụ tài chính truyền thống như cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa và chứng chỉ quỹ, đến các công cụ tài chính tinh vi và mới như phái sinh, tài sản mã hóa, tiền điện tử và tín chỉ carbon.
Quản trị & Quản lý IFC
Ba cơ quan với thẩm quyền độc lập và tách biệt sẽ được thành lập để quản lý hoạt động của IFC: (1) Cơ quan Điều hành IFC; (2) Cơ quan Giám sát IFC; và (3) Cơ quan Giải quyết Tranh chấp IFC.
Cơ quan Điều hành IFC có vai trò quản lý và triển khai các hoạt động và vận hành. Cơ quan này được giao nhiệm vụ quản lý IFC và ban hành các quy định riêng để điều chỉnh việc quản lý và vận hành của Cơ quan Điều hành.
Cơ quan Giám sát IFC sẽ thực hiện giám sát, thanh tra, kiểm tra, phòng ngừa và xử lý các vi phạm pháp luật. Cơ quan này sẽ được hỗ trợ bởi Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Công an và các cơ quan khác. Vì được giao trọng trách bảo đảm sự ổn định của hệ thống IFC, Cơ quan Giám sát sẽ hoạt động tương tự như một cơ quan hành pháp, có chức năng thực thi pháp luật nhằm ngăn chặn các hành vi vi phạm trong lĩnh vực tài chính.
Cơ quan Giải quyết Tranh chấp IFC có vai trò giải quyết các tranh chấp liên quan đến các thành viên của IFC. Cơ quan này bao gồm Tòa án IFC và Trung tâm Trọng tài IFC. Vì được giao xử lý tranh chấp, các thành viên của IFC có thể đưa điều khoản trọng tài vào hợp đồng của mình, trong đó yêu cầu: (i) ngôn ngữ trọng tài được tiến hành là tiếng Anh; (ii) áp dụng pháp luật của một quốc gia cụ thể; và (iii) trọng tài được tiến hành trước một tổ chức trọng tài cụ thể (ví dụ: Trung tâm Trọng tài Quốc tế Singapore – SIAC, Hiệp hội Trọng tài Mỹ – AAA, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam – VIAC, v.v.). Các bên có thể thỏa thuận rằng phán quyết của tổ chức trọng tài có giá trị ràng buộc và không bị xem xét lại bởi tòa án Việt Nam. Nếu các bên không đồng ý từ bỏ quyền yêu cầu tòa án Việt Nam xem xét phán quyết trọng tài, thì quyền này chỉ có thể được thực hiện tại ba Tòa án Nhân dân cấp tỉnh của Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh.
Do đó, khuôn khổ và cơ chế trọng tài mới được thiết lập theo Nghị quyết IFC sẽ bảo đảm tính khả thi và tính chung thẩm của các phán quyết trọng tài, đồng thời hạn chế sự can thiệp pháp lý của tòa án[1] Việt Nam trong các tranh chấp thương mại.
Thành viên IFC
Theo Nghị quyết IFC, các tổ chức đủ điều kiện trở thành thành viên IFC bao gồm: ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty chứng khoán, doanh nghiệp bảo hiểm và tái bảo hiểm, công ty quản lý quỹ, doanh nghiệp fintech và tài sản số, đơn vị vận hành hạ tầng thị trường, tổ chức cung cấp dịch vụ tư vấn và hỗ trợ, đơn vị cung cấp dịch vụ phi tài chính, cùng các tổ chức khác theo quy định của Chính phủ. Để một công ty, pháp nhân hoặc nhà đầu tư trở thành thành viên chính thức của IFC, tổ chức đó phải đăng ký thành viên trước khi tiến hành kinh doanh trong khuôn khổ IFC.
Nhằm khuyến khích các tập đoàn tài chính toàn cầu cũng như các ngân hàng và tổ chức tài chính lớn của Việt Nam trở thành thành viên IFC, Nghị quyết IFC miễn thủ tục đăng ký chính thức đối với các tập đoàn thuộc Global Fortune 500 và 10 tổ chức tài chính Việt Nam theo từng lĩnh vực có vốn điều lệ lớn nhất nếu họ có yêu cầu được công nhận là thành viên IFC.[2] Các ngân hàng nước ngoài và ngân hàng thương mại Việt Nam sẽ tự động trở thành thành viên IFC nếu được thành lập dưới hình thức chi nhánh ngân hàng nước ngoài hoặc ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên.[3] Ngoài ra, đối với từng loại hình tổ chức sẽ có các điều kiện thành viên riêng.
Lợi ích khi trở thành thành viên IFC
Đầu tư ra nước ngoài và quan hệ giữa các thành viên IFC với nhà đầu tư nước ngoài
Một thành viên IFC được phép thực hiện đầu tư với nhà đầu tư nước ngoài hoặc người không cư trú mà không bị hạn chế. Mặc dù dự kiến sẽ có hướng dẫn chi tiết hơn về quyền đầu tư này, có thể suy đoán hợp lý rằng thành viên IFC sẽ không cần phải xin phê duyệt đầu tư ra nước ngoài theo thủ tục thông thường từ các cơ quan quản lý Việt Nam khi tiến hành đầu tư quốc tế. Ngoài ra, thành viên IFC có thể lựa chọn thành lập công ty mẹ (holding company) để huy động vốn từ nhà đầu tư nước ngoài. Điều này sẽ giúp các công ty huy động vốn quốc tế mà không cần phải thông qua các cấu trúc công ty mẹ ở nước ngoài phức tạp vốn cần thiết trước đây. Bên cạnh đó, để IFC vận hành theo tiêu chuẩn quốc tế, Nghị quyết quy định tiếng Anh sẽ là ngôn ngữ chính thức trong hoạt động tại IFC, và các công ty trong IFC sẽ áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế như IAS/IFRS.
Về ngoại hối giữa các thành viên IFC, Nghị quyết IFC cho phép các thành viên giao dịch bằng ngoại tệ với nhau và với các tổ chức nước ngoài. Hơn nữa, các thành viên IFC có 100% vốn nước ngoài có thể tự do chuyển lợi nhuận ra nước ngoài mà không phải tuân thủ các yêu cầu kiểm soát ngoại hối. Đây là một lợi thế lớn so với các doanh nghiệp ngoài IFC hoạt động ngoài khuôn khổ IFC, nơi mà các pháp nhân ở Việt Nam thường bị hạn chế trong việc sử dụng ngoại tệ, trừ một số trường hợp cụ thể.
Các thành viên IFC huy động vốn ở nước ngoài có thể thực hiện mà không cần xin phép các cơ quan quản lý Việt Nam như Bộ Tài chính hoặc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (“NHNN”).[4] Để đơn giản hóa thủ tục, nhà đầu tư nước ngoài nói chung có thể thành lập doanh nghiệp trong IFC mà không cần phải xin chấp thuận đầu tư. Hơn nữa, không giống như yêu cầu với nhà đầu tư ngoài IFC, các nhà đầu tư nước ngoài không cần phải xin chấp thuận đối với hoạt động mua bán, sáp nhập khi mua cổ phần trong thành viên IFC, và không có giới hạn về tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong các thành viên IFC.
Giao dịch trong nước giữa các thành viên IFC và các tổ chức trong nước khác tại Việt Nam
Đối với các giao dịch trong nước giữa IFC và các tổ chức trong nước khác, Chính phủ Việt Nam có cách tiếp cận thận trọng hơn nhằm bảo vệ thị trường nội địa so với cách tiếp cận đối với hoạt động của IFC. Chính phủ dự kiến sẽ ban hành thêm hướng dẫn liên quan đến giao dịch giữa thành viên IFC và tổ chức trong nước; tuy nhiên, nguyên tắc bao trùm là việc giao dịch với thành viên IFC sẽ thuận lợi hơn so với bình thường. Các giao dịch giữa thành viên IFC và tổ chức ngoài IFC tại Việt Nam vẫn phải tuân thủ các quy định hiện hành về ngoại hối. Do đó, khoản vay bằng ngoại tệ từ thành viên IFC cho một doanh nghiệp Việt Nam ngoài IFC vẫn cần đăng ký với NHNN. Về cơ bản, các giao dịch giữa thành viên IFC và các tổ chức trong nước vẫn sẽ phải thực hiện bằng VND.
Tương tự, việc thành viên IFC đầu tư vào doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam hoặc doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào thành viên IFC sẽ chịu các giới hạn như giới hạn sở hữu nước ngoài. Tuy nhiên, Chính phủ Việt Nam được kỳ vọng sẽ ban hành hướng dẫn để thiết lập cơ chế ngoại lệ đối với quy trình cấp phép trong những lĩnh vực kinh doanh mà Chính phủ mong muốn thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
Ưu đãi về đất đai, hạ tầng, thuế và lao động cho thành viên IFC
Nghị quyết IFC quy định rằng các dự án đầu tư được hưởng quyền sử dụng đất dài hạn, được giao đất và cho thuê quỹ đất sạch và quyền sử dụng đất, với thời hạn có thể kéo dài đến 70 năm đối với các dự án trong lĩnh vực ưu tiên có quy mô lớn, và đến 50 năm đối với các dự án đầu tư khác. Khác với các dự án ngoài IFC, đất do các công ty trong IFC nắm giữ và đất dành cho các dự án IFC có thể được thế chấp cho các chủ nợ ở nước ngoài.
Nghị quyết IFC cũng đưa ra các ưu đãi về thuế cho các tổ chức tài chính nước ngoài và cho các nhà đầu tư là thành viên IFC. Cụ thể, nghị quyết cho phép hưởng ưu đãi giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong thời gian lên đến 30 năm đối với các dự án hoạt động trong lĩnh vực tài chính ưu tiên. Ngoài ra, các chuyên gia nước ngoài làm việc cho thành viên IFC cũng được miễn thuế thu nhập cá nhân cho đến năm 2030. Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn, ở mức 10% cho các lĩnh vực tài chính ưu tiên, sẽ là một động lực quan trọng để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt Nam thông qua IFC.
Để thu hút nhân lực nước ngoài có chuyên môn cao cho IFC, Nghị quyết không áp dụng giới hạn số lượng lao động nước ngoài cho các thành viên IFC, đồng thời không yêu cầu phải kiểm tra thị trường lao động hoặc ưu tiên tuyển dụng ứng viên Việt Nam trước khi thuê chuyên gia nước ngoài. Tương tự, giấy phép lao động không bắt buộc đối với người nước ngoài đáp ứng các tiêu chuẩn nhất định, và visa dài hạn lên đến 10 năm có thể được cấp cho một số chuyên gia và gia đình họ. Đây là những ưu đãi rất đáng giá.
Thẩm quyền của Cơ quan Điều hành IFC trong việc đưa ra ưu đãi phát triển các chương trình thử nghiệm đổi mới tài chính (sandbox)
Nhằm thúc đẩy Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng trở thành IFC, Nghị quyết đưa ra các chương trình ưu đãi cho doanh nghiệp và tập đoàn tham gia đổi mới trong các lĩnh vực: (a) Tài chính xanh; (b) Tài sản số; (c) Fintech; (d) Thị trường hàng hóa và phái sinh; và (e) Các lĩnh vực khác được Chính phủ phê duyệt theo từng thời kỳ.[5]
Bên cạnh đó, để khuyến khích đổi mới trong lĩnh vực Fintech, Cơ quan Điều hành IFC có thẩm quyền ban hành “quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát” nhằm tạo ra một khuôn khổ cho phép các công ty Fintech và công nghệ thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ trong môi trường có kiểm soát mà không phải chịu đầy đủ gánh nặng tuân thủ pháp lý. Ngoài ra, trách nhiệm pháp lý của các doanh nghiệp tham gia sandbox có thể được giới hạn ngay cả trong trường hợp gây thiệt hại cho Nhà nước. Cuối cùng, các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo và công ty Fintech có thể được nhận các khoản hỗ trợ tài chính từ Chính phủ Việt Nam.[6]
Kết luận
Việc Việt Nam thông qua một khuôn khổ pháp lý hoàn toàn mới cho Trung tâm Tài chính Quốc tế là một cột mốc quan trọng trong nỗ lực hội nhập Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng với các thị trường tài chính quốc tế. Luật mới này được thiết kế để khắc phục những thách thức mà Việt Nam đã đối mặt do các rào cản về quy định, hạn chế ngoại hối, việc thi hành không thống nhất các phán quyết nước ngoài và trọng tài, nhận thức tiêu cực và nhiều vấn đề khác. Chắc chắn sẽ có thêm các nghị định được ban hành nhằm lấp đầy các khoảng trống pháp lý và làm rõ quy định triển khai Nghị quyết IFC. Điều quan trọng nhất là một sự thay đổi trong môi trường pháp lý vốn hạn chế các giao dịch tài chính đã được hình thành.
[1] Cải cách Hệ thống Tòa án Việt Nam ngày 1 tháng 7 năm 2025 đưa ra một cơ chế pháp lý cho phép thành lập các tòa án chuyên biệt tại các trung tâm IFC.
[2] Điều 10.2 của Nghị quyết IFC.
[3] Các Điều 10.4, 11.6 và 17.1 của Nghị quyết IFC.
[4] Điều 11.1 (b) của Nghị quyết IFC.
[5] Điều 5 của Nghị quyết IFC.
[6] Điều 6 của Nghị quyết IFC.
Nguyen Hong Thai
